EPITAFIUM dla oficera …
„(…) żeby wspomnieć ppłk. Orzeszko i opisać go jednym słowem, to chyba należy użyć określenia rycerz. To był rycerz, może trochę taki jak z bajki, który zawsze stawał do boju i zawsze był gotowy, gdy Ojczyzna była w potrzebie. Nie kłamał, pomagał innym, zawsze zastanawiał się, co zrobić, żeby w najbliższym otoczeniu, a także w tym dalszym – ojczyźnie, państwie było lepiej. Każdy naród, każde społeczeństwo potrzebuje wzoru – i takim wzorem dla nas, i dla was, młodych ludzi, uczniów, może być ppłk. Władysław Orzeszko.”
(Fragment wypowiedzi skierowanej do społeczności uczniowskiej SP nr 13 na uroczystości zasadzenia Dębu Pamięci – 30 kwietnia 2010 r. – przez ówczesnego zastępcę Prezydenta Miasta Olsztyna – pana Jerzego Szmita)
RYS BIOGRAFICZNY:
Władysław Orzeszko urodził się 8 stycznia 1895 roku w Łozowie, w zaścianku szlacheckim (Ziemia Grodzieńska, powiat wileński) jako syn Tomasza Orzeszko i Michaliny z domu Olszewskiej. Jego ród pieczętował się herbem Korab. Jak podaje jedna z krewnych, miał trzech braci: Antoniego, Stefana, Henryka oraz siostrę Zuzannę. Do szkół uczęszczał w Sokółce i w Grodnie. Dzisiaj Łozowo to wieś na Podlasiu, leżąca w powiecie sokólskim, w gminie Dąbrowa Białostocka.
Do szkół uczęszczał w Sokółce i w Grodnie. Do wojska rosyjskiego wstąpił 22 sierpnia 1915 roku z Duchownego Seminarium Wileńskiego. Po nominacji na oficera w 1916 roku poprosił o przeniesienie do Polskiej Brygady Strzeleckiej. W październiku 1918 roku przeniósł się na stałe do Wilna i pracował tam przy organizowaniu Samoobrony Wileńskiej.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstępuje 16 XI 1918 r. do nowo odrodzonego Wojska Polskiego – wówczas otrzymuje awans na kapitana.
16 XII 1918 r. dołącza do Samoobrony Wileńskiej, a 20 XII zostaje mianowany na dowódcę I kompanii I Batalionu Samoobrony, jednakże 8 I 1919 r. przenosi się do wileńskiego pułku strzelców. 13 II 1919 r. wyrusza jako dowódca wraz z pułkiem na front bolszewicki, ale 5 XII 1919 r. odkomenderowany zostaje ponownie do Wilna, gdzie od 14 V1 1920 r. pełni czasowo funkcję adiutanta pułku. 20 VII 1921 r. przyznano mu honorową
odznakę frontową, m. in. za walki przy zajęciu Wilna oraz działania w okolicach Wołkowyska.
W 1921 roku otrzymuje za udział w wojnie polsko-bolszewickiej trzykrotnie – „Krzyż Walecznych”.
We wniosku na odznaczenie KW po raz pierwszy z 18 III 1921 r. widnieje uzasadnienie: „15 VIII 1920 r. w boju pod Radzyminem por. Orzeszko Władysław, dowódca komp., widząc, że dow. Baonu kpt. Zapolski Dovnar został zabity, przejął dowództwo nad baonem i doprowadził atak do pomyślnego skutku”.
W drugim wniosku na odznaczenie KW z 25 VIII 1921 r. czytamy: „W boju pod Małachowcami dnia 14 i 15 IV 1919, kiedy 1 Wileński baon jeden walczył przeciw wielkim siłom nieprzyjacielskim, nie mając ani łączności, ani żadnej pomocy, por. Orzeszko dowodząc Komp. Karabinów maszynowych nie zważając na silny ogień nieprzyjaciela, sam kierował ogniem i wielokrotnie odbijał ataki wroga. Zawdzięczając jego energii i odwadze przy kierowaniu K.M. udało się przerwać front i zmusić nieprzyjaciela do ucieczki, ostatecznym rezultatem czego było wzięcie Baranowicz”.
O por. Orzeszko tak wtedy napisał jego kolega: „W polu bardzo odważny, szybko się orientuje.
W służbie bardzo sumienny i staranny.”
W trzecim wniosku na KW z 20 IX 1921 r. uzasadnienie brzmi: „W boju pod Mancewiczami 6 VI 1919 r. por. Orzeszko widząc, że nieprzyjaciel śmiałym aktem odciął drogę odwrotu przez groblę pod Lubarzowem, nie zważając na piekielny ogień, zatoczył na K.M. i ogniem odbił następującego nieprzyjaciela. Widząc, że bolszewicy zatrzymali się zabrał obsługę K.M. i zaatakował na bagnety (…)”
Kapitan Wł. Orzeszko 15 X 1921 r. zostaje zaliczony do rezerwy armii, 20 XI 1924 r. przywrócony do służby czynnej. Wtedy też zostaje przemianowany na oficera zawodowego. Decyzję o jego ponownym przyjęciu do wojska podpisuje sam Wł. Sikorski – ówczesny Minister Spraw Wojskowych.
W tym czasie zawiera związek małżeński z Heleną Jachimowicz, córką Fabiana i Olimpii z d. Dybowskiej. Ślub odbył się 12 października 1924 roku .
W teczce personalnej oficera brakuje większości dokumentów z całego okresu międzywojennego, dlatego odtworzenie całości służby staje się niemożliwe.
W 1928 roku kpt. Władysław Orzeszko otrzymuje medal za wojnę polsko-bolszewicką oraz medal 10-lecia, a następnie Krzyż Litwy Środkowej.
1 stycznia 1930 roku zostaje awansowany do stopnia – majora. Przy tym stopniu pozostaje już do końca, aż do roku 1940.
Z kolei 9 maja 1933 roku otrzymuje „Krzyż Niepodległości” – służy wtedy w 77 pułku piechoty.
Ostatni jego przydział służbowy to Komenda Rejonowa Uzupełnień w Słominie. Tak wspomina go wnuczka jednego z podkomendnych majora – sierż. Bronisława Gołackiego: „(…) Do domu Gołackich w Słonimie (…) pobudowane zostało jeszcze jedno duże domostwo bliźniacze dla pracowników Rejonowej Komendy Uzupełnień. Sąsiadowali wiec ze sobą: rodzina majora Władysława Orzeszki – komendanta Rejonowej Komendy Uzupełnień, kpt. Jana Winiarza – jego zastępcy oraz starszego sierż. sztabowego Bronisława Gołackiego – referenta zatrudnionego na etacie oficerskim, który kreśliły mapy i opiekował się dokumentacją (…)”.
Kiedy we wrześniu 1939 roku 77 pułk piechoty, w ramach 19 Wileńskiej DP w armii „Prusy” pod dowództwem gen. J. Kwaciszewskiego, wychodzi z koszar do boju, mjr Wł. Orzeszko ma za zadanie pozostać na tyłach i rekrutować nowych żołnierzy. Tu zastaje go nowa wojna, tym razem z sowietami.
CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI!!!
Okruchy pamięci zebrała pani Dorota Szczerbińska – Łojko – nauczyciel języka polskiego
i szkolny koordynator projektu „Pamięć dla przyszłości – w 80. rocznicę Zbrodni Katyńskiej”
KU PAMIĘCI…
„O roku ów! kto ciebie widział w naszym kraju!
Ciebie lud zowie dotąd rokiem urodzaju,
A żołnierz rokiem wojny, (…)”
Tymi pamiętnymi słowami rozpoczyna jedną z ostatnich ksiąg epopei narodowej nasz wieszcz – Adam Mickiewicz. Słowa te można również odnieść do bieżącego roku, który obfituje w rocznice wielkich wydarzeń na drodze naszej Ojczyzny do upragnionej wolności.
W naszej Małej Ojczyźnie – Warmii obchodziliśmy setną rocznicę Plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu, w kraju świętowaliśmy stulecie Bitwy Warszawskiej, a na Ziemi Podlaskiej – setną rocznicę Bitwy Niemeńskiej uważanej za drugą – po „Cudzie nad Wisłą” – kluczową fazę wojny polsko-bolszewickiej z 1920 roku. Jak oceniają historycy, ostatecznie przypieczętowała ona polskie zwycięstwo w wojnie z Rosją, a Sowieci musieli zrezygnować z ówczesnych planów ekspansji komunizmu na Zachód.
Tak się złożyło, że na Warmińskiej Ziemi, na olsztyńskim Zatorzu, w Ogródku Pamięci przy Szkole Podstawowej nr 13 dostojnie rośnie Dąb Pamięci, poświęcony oficerowi ppłk. Władysławowi Orzeszko – synowi Ziemi Grodzieńskiej, który w latach 1919-1920 dzielnie walczył z bolszewikami, a po agresji sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 roku, podzielił los tysięcy oficerów i stał się ofiarą katyńskiego mordu.
Dzisiaj, wspominając liczne zasługi żołnierskie Bohatera Katyńskiego Lasu, chcemy oddać mu cześć, również w związku z 10. Rocznicą posadzenia Dębu Pamięci ku jego czci i przypadającą w tym roku 80. Rocznicą Zbrodni Katyńskiej, ponieważ w obecnej sytuacji w kraju i na świecie niemożliwe było zorganizowanie uroczystości szkolnej, aby uhonorować tę ważną i barwną postać.
Zapraszamy do obejrzenia prezentacji, która powstała dzięki naszym absolwentom i udostepnieniu materiałów archiwalnych przez historyka – pana Piotra Rafalskiego – wspierającego naszą szkołę przy realizacji projektu edukacyjnego już od dziesięciu lat, za co mu w tym wyjątkowym dniu serdecznie dziękujemy.
Koordynator projektu: Dorota Szczerbińska – Łojko – nauczyciel języka polskiego
Montaż filmu: Kamila Gogolewska – nauczyciel SP 13
Dziękujemy uczniom z klasy VIII B: Wiktorii Grodzkiej, Igorowi Kiziukiewiczowi i Marcelowi Rębaczowi za godne reprezentowanie naszej szkoły w Ogólnopolskim Konkursie Historycznym dla młodzieży „Pamięć dla przyszłości” – w kategorii Dęby Pamięci – jak czcimy upamiętnionych Bohaterów w mojej Małej Ojczyźnie. Właśnie dotarły do nas dyplomy i podziękowania od Stowarzyszenia PARAFIADA z Warszawy, które zorganizowało konkurs historyczny w ramach uczczenia 80. Rocznicy Zbrodni Katyńskiej.
SERDECZNIE DZIĘKUJEMY
Przygotowanie uczniów do konkursu: p. Dorota Szczerbińska-Łojko
